55
EYLÜL / EKİM
2014 • SAYI 234 •
PERSPEKTİF
ğimiz şey bu: Bir heyetin bütün olayları yerin-
de incelemesi ve basınla paylaşması. Fakat Çin
hükûmeti buna izin vermiyor. Ülkeye girilmedi-
ği ve araştırma yapılmadığı zaman da olayların
asıl yüzünün dış dünya ile paylaşılması çok zor.
Doğu Türkistanlıların arzusu bağımsızlık mı?
Doğu Türkistan tarihte zaten bağımsız bir
ülke, bir Uygur yurdu. Bu topraklarda binlerce
senedir Doğu Türkistan Türkleri yaşıyor. 1949
senesinde Doğu Türkistan, kızıl Çin’in istilasına
maruz kaldı, 1955 senesinde de özerk bölge ilan
edildi. Fakat Doğu Türkistan, 60 senedir gerçek
manada bir özerlik görmüş değil. 1949’dan önce
milliyetçi Çin’in Doğu Türkistan’ı kontrol ettiği
dönemde de Doğu Türkistanlıların büyük prob-
lemleri vardı.
Doğu Türkistanlıların yaşadıklarına birkaç
misal vereyim. Çin Anayasası’nda Uygurlar bü-
yük haklara sahiptir. Fakat buna rağmen, 20 mil-
yonluk bir milletin dili yasaklanmaktadır. Bu,
Çin Anayasası’na, Özerklik Yasası’na ve ulusla-
rarası anlaşmalara ters bir durum, ama uygula-
nıyor. Yine Çin Anayasası’nda kişi herhangi bir
dine inanıp inanmama hakkına sahip ve Çin,
dinî inançlara saygılı olduğunu söylüyor. Fakat
bugün Doğu Türkistan’a gittiğinizde camilerin
girişinde Çin Komünist Partisi’nin afişlerini gö-
rürsünüz. O afişlerde şu yazar: “Çalışanlar, öğ-
renciler, öğretmenler, parti üyeleri, emekliler,
kadınlar, 18 yaşın altındaki çocuklar mescide
giremez.” Kim kaldı ki geriye? Çin Anayasası’na,
Özerklik Yasası’na ve uluslararası anlaşmalara
da ters olan bu durumda Doğu Türkistan’a vade-
dilmiş özerklik tamamen aldatmaca; hiç uygu-
lanmamış bir özerklik ve durum daha da kötüye
gidiyor. Uygur dili yasaklanıyor. İnsanların sakal
bırakması yasak, kadınların başörtülü dolaşma-
sı yasak. İnsanların akrabalarını ziyaret etmek
için bir köyden bir köye gitmeleri yasak, ancak
beş türlü izin alıp ondan sonra öbür köye ziya-
rete gidebiliyorlar. Bu durum göze alındığında
Yarkent’teki olayların basit sebeplerle ortaya
çıkmadığı açık. Bu tarz olaylar uzun süredir bi-
rikmiş olan baskıların sonucunda patlak veriyor.
Uygur halkı hiçbir zaman bağımsızlığından
taviz vermemiştir. Milliyetçi Çin döneminde de,
komünist Çin döneminde de kendisine yapılan
baskılara karşı çıkmıştır. Şu anda Doğu Türkis-
tan halkı Çin yönetimine olan güvenini tama-
men kaybetmiş durumda ve ancak bağımsız bir
Doğu Türkistan’ın kurulmasıyla bu baskıların
sona ereceğine inanıyor.
Ramazan ayında Çin’deki memurların, öğret-
menlerin ve Komünist Parti üyelerinin oruç tut-
ması yasaklandı. Uygurlar buna benzer hangi uy-
gulamalarla karşı karşıya?
Çin’in politikaları Doğu Türkistan halkını
yeryüzünde tamamen yok etmek, inançlarımızı
unutturmak, Doğu Türkistan’ı Uygursuz bir top-
rak hâline getirmeyi amaçlıyor. Doğu Türkistan,
İnsanların sakal bırakması yasak,
kadınların başörtülü dolaşması yasak,
insanların akrabalarını ziyaret etmek
için bir köyden bir köye gitmeleri yasak.
Yarkent’teki olayların basit sebeplerle
ortaya çıkmadığı açık. Bu tarz olaylar
uzun süredir birikmiş olan baskıların
sonucunda patlak veriyor.
