53
MART 2014 • SAYI 229 •
PERSPEKTİF
*Tarih alanında araştırmalar yapan Stephan Theilig,
Almanya’nın Wustrau şehrinde bulunan Brandenburg-
Prusya Müzesi yöneticisidir.
çoğu çocuk, genç, kadın ve erkeklerden oluşan
esirleri vaftiz için de hazırlıyorlardı. Bu insanla-
rın kaderi, yeni bir çevreye, dile ve kültüre uyum
sağlamak zorunda olmalarıyla belirlenmişti.
Şimdiye kadar Brandenburg-Prusya’da esir
alınıp vaftiz edilen 68 isim tespit edilmiştir.
Bu sayı ilk bakışta az gibi görünebilir. Fakat
Türklerle yapılan savaşlara daha fazla asker
gönderen bölgelerdeki vaftiz sayıları ile karşı-
laştırıldığında, bu rakam tahmin edilen toplam
rakam içinde dikkat çekicidir. Türklerin vaftiz
edilmelerine özellikle 1683 Viyana Kuşatması,
1686’da Budapeşte ve sonra 1699 yılında Kar-
lofça Antlaşması’na kadarki savaş dönemlerin-
de rastlıyoruz.
Askerî Gösterilerde Türkler
Türklerin vaftiz edilmesi 18. yüzyılın orta-
larında sayı olarak gerilerken, Brandenburg-
Prusya’daki askerî seremonilerde Türk unsur-
ların arttığı görülmüştür. O zamanlar yabancı
unsurlar bilinçli bir şekilde bir gösteriş unsuru
olarak kullanılırdı, bu da kendini örneğin yük-
sek rütbelilerin zenci ve Türk hizmetkârlarının
olması şeklinde gösterdi. Diğer taraftan “doğulu
yabancı” artık dehşet verici bir tehdit olarak al-
gılanmıyordu. August dem Strake olarak da ad-
landırılan, I. Friedrich August’un 1730 Ağustos
ayında düzenlediği büyük gösteriyi (Zeithain
Lager) örnek alan I. Friedrich Wilhelm, Potsdam
şehrinde bir yeniçeri taburunu gösterilerde yü-
rüyüş yapmaları için hazırlamıştı. Bunun yanın-
da Potsdam’da Müslüman askerler Hristiyanlığa
geçmeden Prusya askerî birliğine hizmet edi-
yorlardı.
Bu durumun herkesin hoşuna gitmediğini Jo-
hann Heinrich Callenberg ve onun 1728 yılında
Halle’de kurduğu “Institutum Judaicum et Mu-
hammedicum” isimli enstitü kanıtlar. Aynı kişi
1739 yılında Potsdam’daki Müslüman askerle-
rin din değiştirmelerini sağlamak için Hristiyan
içerikli kitapların Türkçe ve Arapça’ya çevrilme-
sine de ön ayak olmuştur. Hatta II. Friedrich ile
1741’den itibaren Müslüman-Hristiyan süvari
birliği uygulaması başlatılmıştır. Bu gelişme
1795 yılında Yeni Doğu Prusya’da, tamamen
Müslümanlardan müteşekkil bir Prusya Tatar
Birliği kurulmasıyla bir adım öteye taşınmıştır.
Bugün ilgi çekici olan Brandenburg-Prusya’daki
Müslümanların bu tarihi ve onlarla olan ilişki-
lerdir. İlk başta vaftiz edilerek topluma entegre
olmak zorundaydılar; bunu bugünkü “vatandaş-
lık testi”ne benzetebiliriz. Merak, korku, bilinç-
sizlik, yabancılık, heyecan, hoşgörü... Branden-
burg-Prusya’daki Müslümanların çok yönlü bir
tarihi var ve büyük kısmı bugüne kadar aydınla-
tılmış değil. Buraya savaş esiri olarak gelip çoğu
vaftiz edilerek yeni bir hayata başlayan ilk Müs-
lümanların ilginç ve büyük ölçüde bilinmeyen
tarihi ile karşı karşıyayız: Düşman ve yabancı,
fakat sonradan vaftiz olarak Prusya yurttaşı ola-
bilmiş insanlar...
Brandenburg-Prusya Müzesi
(Brandenburg-Preußen Museum)
23 Mart-5
Ekim 2014 tarihleri arasında farklı bir sergiye ev
sahipliği yapacak.
“Brandenburg-Prusya’da Müslümanlar: Türkler,
Zenciler ve Tatarlar”
(Türcken, Mohren und
Tartaren. Muslime in Brandenburg-Preußen)
ismini taşıyan sergide 1731 senesinden
Saksonyalı yeniçerilerin kaskları, Kağan’ın Kırım
Tatarlarına yazdığı mektuplar, bakır işlemeleri,
oryantalist ressam Wilhelm Gentz’in resimleri
ve seyahatnameler sergilenecek.
Müze, pazartesi hariç haftaiçi her gün
10.00-18.00 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
Detaylı bilgi için:
sitesini ziyaret edebilirsiniz.
