47
HAZİRAN 2014 • SAYI 232 •
PERSPEKTİF
toplum Müslüman bir karaktere bürünmüştür.
Orta Doğu’ya çalışmak için giden Bangladeş-
li işçiler, ülkelerine geri döndüklerinde yeni İs-
lami usuller ve değerlerle birlikte dönmüşlerdir.
İslam dünyasındaki sekülerleşme/sekülerleş-
tirme programları da Bangladeş’teki seküleriz-
min hatlarının çizilmesini sağlamıştır. Seküler
entellektüller, uyanışçı İslami duruşun daha
evvelki İslam’ın pasif yorumu ile çeliştiğini sa-
vunurken, uyanışçılar için, yeni dinî değerlerin
oluşması mevcut İslami eğitim sayesinde artan
bilgi birikiminin bir yansımasıdır.
Sekülerizm Sorunsalının Bölümleri
Sorun, din hassasiyeti bulunan bir toplum-
da sekülerizmin nasıl yer bulacağıdır. Halk kit-
leleri arasında var olan bu “diğer” dine, yani
sekülerizme olan bilinçli desteği anlatmak zor.
Bazıları sekülerizm üzerine böylesine bir bilinç-
sizliğin ancak modernliğin geleneksel dinlere
karşı sunduğu uygun alternatifler hakkındaki
eğitimsizlikten kaynaklandığını savunur. Çoğu
da 1971’de Pakistan’a karşı kazanılan bağımsız-
lığın İslam’dan ayrılma ve sekülerizme katılım
yönünde ilerleme olduğunu varsayar. Diğerleri
içinse 1971, halkın aslında İslam’a karşı değil,
ekonomik ve sosyal yoksunluğa karşı devri-
minin tarihidir. Aslında, sekülerizmdeki farklı
inanç kategorilerine ve son olarak gerçekleşmiş
iki sosyal harekete bakarsak, seküler ve dinî hat
arasındaki bu gerginliğin sebebini anlayabiliriz.
İlk kategori, sol kesimden ya da Bengali et-
niği sempatizanı gruplardan ve ulusal kimlikten
oluşur. Marksist entelijansiya ve buna bağlı si-
yasi partiler dinin devletten tamamen ayrılması
gerektiğini savunurlar. Onlara göre, din, toplu-
mun ilerleme çabalarına ket vurarak toplumu
geriletir. Dünyevileştirme, ifade özgürlüğünün
işareti ve olgunluğun yoludur. Bu gruba göre,
yenilikçi Bangladeş’in tüm dinlerden ayrılmış
ve daha çok seküler kurumlara sahip bir toplu-
ma ihtiyacı vardır. Bengalili ulusalcılar, etnik ve
dilsel kimliği ve yerel kültürü dinsel kaygıların
üzerinde tutarlar. Mitlere, efsanelere, halk anla-
tılarına ve sözlü geleneğe dayanarak yeni deği-
şikliklerden arınmış kültürel formlar ve uygula-
malar yaratmak isterler. Ulusal siyasi düzende,
Bengalili ulusalcılar (iktidar partisi olan Awami
League) sol eğilimli partiler ile birlik olmuşlar-
dır.
Bangladeşli ulusalcılar ise ikinci kategoriyi
oluşturur. Amaçları Bangladeş toprakları içinde
yaşayanlara ve tek ulusal kimlik altında Benga-
li etniğine ait olmayanlara yardım etmek olan
bu kategori Müslüman kimliği tanır ve diğer
tüm kültürleri reddeder. 1971 Bağımsızlık Sava-
şı’nın halkın İslam’ı reddetmesi olduğunu kabul
etmezler. Onlar için, bu savaş aslında Pakistan
Devleti elitlerinin yaptığı ekonomik, sosyal ve
siyasi sömürüden kurtuluşun savaşıdır. Bang-
ladeşli ulusalcıların bulunduğu partiler Bangla-
deş Milliyetçi Partisi (BNP) ve Jatiyo Partileridir.
BNP, muhafazakâr ve ılımlı İslamcı partiler ile
ittifak yapar.
Ilımlı ıslahatçılar ve bağnaz ıslahatçılar ise
üçüncükategori olarak adlandırılabilir.Bu İslami
topluluk, geleneksel kimliği ve gerçek İslam’ı
©
Flickr.com/aisal Akram Ether
