Ocak 2015

*Timothy Grose, Rosa Hulman Teknoloji Enstitüsü’nde

Çin Çalışmaları alanında, James Leibold ise La Trobe

Üniversitesinde Sosyal Bilimler alanında çalışmakta; ikisi

de Çin ve Doğu Türkistan ilişkilerini incelemektedir.

yerine modern Uygur kadınlığının “normal”

sembolleri olarak teşvik ediyor. Bu moda stan-

dartlarını oturtmak adına Sincan Uygur Özerk

Bölgesi yetkilileri 2011 yılında “Güzellik Pro-

jesi” başlattı. 5 yıl süreli ve 8 milyon dolar büt-

çeli olan bu kampanyanın hedefi, Doğu Tür-

kistan’ın moda, kozmetik ve takı endüstrisini

geliştirmenin yanı sıra Müslüman kadınların

“yönünü modern kültüre çevirmek” ve peçe-

lerini çıkarmalarını sağlamak. Moda defileleri,

törenler düzenlenerek ve etnik kılık-kıyafet ve

görgü kuralları hakkında seminerler verilerek

Uygur kadınları “güzel saçlarını salmaya ve

güzel yüzlerini göstermeye”

ikna edilmeye

çalışılıyor.

Bunun yanı sıra, birçoğu Uygur olan yerel

idareciler peçeye karşı daha sert, hatta bazen

ölümle sonuçlanan müdahalelerde bulundu-

lar. Özgür Asya Radyosu’nda mayıs ayında du-

yurulduğuna göre Aksu bölgesinde, başörtülü

şekilde okula gelinmesi yasağına karşı gelen

çok sayıda kadın ve ortaokul öğrencisinin

tutuklanmasını protesto eden kalabalığa po-

lis tarafından ateş açıldı. Urumçi’de ağustos

ayında illegal dinî faaliyetlere karşı yapılan

operasyonda, illegal “dinî” giyim eşyası olma

potansiyeli olarak gördükleri 259 cilbab, 1265

başörtüsü, 293 şapka ve 50 metre kumaşa el

konuldu. Ayrıca bölge genelinde peçeli kadın-

ların kayıt altına alınması suretiyle denetim-

ler artırıldı. Uygurların çoğu, ÇKP’nin peçeye

karşı uygulamalarını Çin anayasası tarafından

korunan dinî inanç ve gelenekleri sürdürme

özgürlüğünü ihlal edici olarak görmekte ve

haklarının çiğnendiğini düşünmekte. Bu da

insanları şu soru üzerinde düşünmeye itiyor:

ÇKP Uygurların büyük bir kısmını öfkelen-

dirdiği bariz olan bu uygulamayı yapmakta

neden ısrar ediyor? Kısaca cevaplandırmak

gerekirse, ÇKP peçe ve ekstremizmi, hatta

terörizmi doğrudan birbiriyle bağdaştırıyor.

Hâlbuki ÇKP’nin peçeye karşı olan bu tutumu

“Kıyafet, köktenciliğin sağlam bir göstergesi-

dir.” şeklindeki oldukça yanlış bir teze daya-

nıyor.

Genç peçeli Uygur kadınları ile yapılan

söyleşilerin de açıkça gösterdiği üzere çok az

http://www.ts.cn/special/2011_Beautiful/2012-05/09/content_6814977.htm

sayıda insan İslam’ın aşırı yorumlarına baş-

vuruyor. Tam aksine, kadınlar ve erkekler başı

örtmeye daha farklı anlamlar yüklüyorlar. Bazı

genç kadınlara göre peçe kendilerinin ulusa-

şırı Müslüman ümmete mensubiyetlerinin bir

sembolü. Bazılarına göre ise peçe genellikle

evlilikten sonra uygulanmaya başlayan kişisel

bir tercih. Diğer bir kesim ise peçeyi reddede-

rek peçenin ithal edilmiş türlerinin nevi şah-

sınamünhasır Uygur kültürüne zarar verdiğini

düşünüyor. Özetle, Uygurların büyük bir kısmı

namaz kılmak, ramazan orucu tutmak, cuma

namazlarına devam etmek gibi temel ibadet-

leri yerine getiriyor olsalar da genel anlamda

peçe hakkında farklı görüşleri savunuyorlar.

Bu bölünmüşlüğe rağmen, ÇKP’nin sabırlı bir

şekilde arka planda kalıp Uygur toplumundaki

bu tartışmanın bitmesini beklemek gibi bir ni-

yeti yok. Aslında ÇKP, bıkkın insanlara radikal

İslam’a karşı yürüttüğü savaşı kazandığı gü-

vencesini vermek adına peçeyi sert bir şekilde

kontrol altına alma ihtiyacı hissediyor.

Yakalanan patlayıcılar ve silahların yanı

sıra terör zanlıları gibi el konulan yığınlarca

peçe de Doğu Türkistan’ı saran şiddet ve di-

ğer sosyal problemlerden insanların ilgisini

başka yöne çekiyor. Yetkililer Kaşgar şehrinde

2012 yılında yüzde 70’in üzerinde kadının pe-

çelerini çıkardığını duyurduklarında, esasında

bunun altında ekstremizmle mücadelede bir

başarı kazandıkları varsayımı yatmaktaydı.

ÇKP Doğu Türkistan’da peçeyi ve başörtü-

sünü hedef almaya devam edecek. Fakat ka-

dınları peçesizleştirmek pahalıya patlayabilir:

Uygurlar ile parti devleti arasında var olan

güvensizlik daha da derinleşebilir. Diğer top-

lumsal tartışmalarda olduğu gibi İslami giyim

konusunda da Uygurların görüşleri dikkate

alınmazsa, peçe Uygurların Çin egemenliğine

karşı duruşlarının bir sembolü hâline gelebilir.

Flickr.com/IamNotUnique

OCAK 2015 • SAYI 237 •

PERSPEKTİF