Ocak 2015

OCAK

2015 • SAYI 237 •

PERSPEKTİF

türü esas alarak hazırlanan bu araştırmada, ya-

zarlar teorik olarak kendi grubunu hedef alarak

yapılan aktivitelerle (İng. “bonding”), toplumun

tamamını hedef alarak yapılan aktivitelerin (İng.

“bridging”) yan yana gayet güzel bir şekilde ger-

çekleştirilebileceğini tartışıyorlar. Yazarlar ayrı-

ca paralel toplumun (ya da kullanmayı tercih et-

tikleri şekliyle söyleyecek olursak paralelizmin)

varlığı ve anlamı üzerinde özellikle duruyorlar.

Paralel toplum konsepti, paralel topluluğu oluş-

turan grubun kendisini hâkim toplumdan soyut-

layarak hâkim toplumun temel değerleriyle ça-

tışan, hatta bunlara uymayan kendi değerlerini

geliştirdiğini ifade eder. Teorik argümanları ile

uyumlu bir şekilde, yazarlar Türkiye kökenli dinî

kuruluş ve hareketlerin temel odak noktasının

dinî “bonding” aktiviteleri olduğunu ifade edi-

yor ve aynı zamanda Hollanda toplumuna uyum

sağlamakta git gide artan bir başarı gösterdikle-

rini ifade ediyorlar. Yazarlar ayrıca bu kuruluşla-

rın yasa dışı aktivitelerinin olduğuna ve cinsiyet

eşitliği, ifade hürriyeti ve bireysel seçme özgür-

lüğü gibi Hollanda’nın temel değerleriyle çatış-

ma içerisinde olduklarına dair herhangi bir delil

olmadığını söylüyorlar. Bunun yanında yazarlar,

İslami kuruluşların prosedürel bir şeffaflığa sa-

hip olmaları gerektiği; yani eğitim programla-

rında kullanmakta oldukları didaktik metotları

açıklayabilmeleri ve bu metotları genel kalite

yeterliliği bağlamında değerlendirebilmeleri ge-

rektiğini de ifade ediyorlar.

Hollandalı saygın bir göç uzmanı olan Pen-

ninx, hükûmetlerin ve toplumun genelinin top-

luma yeni katılan kesimlere karşı gösterdikleri

“demokratik sabırsızlık” hakkında 20 yıl önce

yazmıştı. Penninx gibi akademisyenlere göre

uyum, birkaç nesle yayılan, kademeli ve yavaş bir

süreçtir. Türkiye kökenli Hollandalıların uyumu

bu kuralda bir istisna değildir, fakat Türkiye kö-

kenli Hollandalı göçmenler arasında bir şeylerin

değiştiği muhakkak. Örneğin araştırmacılar ikin-

ci neslin sosyal ilişkilerinde giderek artan bir et-

nik heterojenlik olduğundan bahsederken, Tür-

kiye kökenli Hollandalıların eğitim seviyesinin

yükseldiğini dile getiriyor ve kendi kimliklerini

Türkiye ile bağdaştırma ve Türkiye odaklılık ko-

nusunda bir azalma olduğunu söylüyorlar.

Göç sosyolojisinden öğrendiğimiz ikinci bir

ders de uyumun iki yönlü bir karaktere sahip

olduğudur. Yalnızca göçmenler ve onların (dinî)

kuruluşları değil, hâkim toplum da sorumluluk-

lar taşımaktadır. Uyuma etki eden dezavantajlar

arasında toplumsal dışlama ve ayrımcılık da yer

almaktadır. Bu tür tecrübeler Türkiye kökenli

Hollandalıların sosyoekonomik pozisyonlarını

olumsuz etkilediği gibi sosyokültürel uyumları

önünde bir engel de teşkil edebilmektedir. Bazı

Türkiye kökenli Hollandalı gençlere göre Türki-

ye kökenli dinî kuruluş ve hareketler bu olumsuz

tecrübelere karşı koyma konusunda önemli bir

yere sahip. Uzmanlara göre ideolojinin ve dinin

Türkiye kökenli Hollandalılar arasında spesifik

olarak yorumlanış şekli, kriminalliğe ve radikali-

zasyona karşı caydırıcı bir etkiye sahip. İslam’ın

cami kuruluşları vasıtasıyla kurumsallaştırılma-

sı, Türkiye kökenli Hollandalı yetişkinlerin radi-

kalleşme ihtiyacı duymadan “iyi Müslümanlar”

olmasına olanak sağlıyor. Hollanda hükûmeti

bu dinî kuruluşların bu olumlu yönlerini kabul

etmeli, aynı zamanda da bu 4 kuruluşu gözetim

altında tutmak yerine karşılıklı güvene dayalı bir

diyalog ortamını teşvik etmelidir. Türkiye köken-

li dinî kuruluş ve hareketler Hollanda toplumu-

nun bir parçasıdır ve bunlar problem olarak al-

gılanmamalı; aksine, mevcut ve gelecek Türkiye

kökenli vatandaşların başarılı katılımlarını sağ-

lama adına bir kazanç olarak görülmelidir.

*Prof. Dr. Richard Staring, Rotterdam Erasmus Üniversite-

si’nde öğretim üyesidir. Makale, Staring’in şu araştırması-

na dayanmaktadır: Staring, R., F. Geelhoed, G. Aslanoğlu,

J. Hiah & M. Kox (2014). Developments in the societal po-

sition of Turkish Dutch migrants. Risks of criminality and

radicalization? Den Haag: Boom Lemma.

Adnan Şahin

Başbakan Yardımcısı ve Sosyal Hizmetler

ve Çalışma Bakanı Lodewijk Asscher